• 
• Kunstenaars
• Tentoonstellingen

 
 

Aan deze zomertentoonstelling 2007 nemen de volgende Hengelose (niet allen MHHK-exposanten) kunstenaars deel:
Marijke Agterbosch, Charl van Ark, Jan Baetsen, Willemina Bakkenes, Willie Beckmans, Leo Bos, John Brunink, Winand Buursink, Pier van Dijk, Noud van Galen, Gerry Hesselman, Uli Langendorf, Ricardo Liong-A-Kong, Nanon Morsink, Gertie van Nuenen, Otto Oelen, Bert van Santen, Tineke van Steijn, Fenneke ten Thij, Mirjana Tomic, Dorothé Verberne, Piet Verberne.


Rood van de liefde
door Pieternel Kölling,
psychiater bij Medisch Spectrum Twente in Enschede.

Liefde fascineert en inspireert, terwijl het toch een universeel fenomeen is en een ‘alledaagse’ ervaring van bijna ieder mens. Op allerlei manieren wordt sinds mensenheugenis getracht de liefde in woord (romans, poëzie), beeld (schilderijen, beelden, foto’s, toneelstukken en films) of geluid (opera’s, liefdesliederen) te vatten. Op subtiele wijze of zeer expliciet wordt de liefde of de liefdesdaad verbeeld. Kunst, erotiek en pornografie, het onderscheid is vaak moeilijk te maken, er is veel overlap. Lees bijvoorbeeld de gedichten van Carlos Drummond de Andrade (Rio de Janeiro, 1902-1987). Is dit erotisch, pornografisch of is het literaire kunst?
Liefde wordt beschouwd als een drift (net zo sterk als bijvoorbeeld honger), noodzakelijk voor het voortbestaan van de soort. Voor Sigmund Freud, uitvinder van de psychoanalyse, die de het begrip onderbewuste introduceerde en menselijk gedrag voor een deel hiermee verklaarde was liefde slechts een soort geblokkeerde of gesublimeerde seksuele drift, zodat deze drift niet (direct) bevredigd hoefde te worden.
Liefde is complex. Liefde is een harmonie, maar soms ook een kakofonie van sensaties, schreef Shakespeare. Liefde is sterk verweven met twee andere driften: lust -de behoefte aan seksuele bevrediging- en gehechtheid -de behoefte aan vaste partner. In tegenstelling tot de (‘romantische’) liefde is seksualiteit in het algemeen omgeven met taboes en ideeën over zondigheid. Hieruit voortvloeiend zijn verschillende gedragsregels en ge- en verboden van religieuze en culturele aard ontstaan (bijvoorbeeld het dragen van een burka). Voor vrouwen geldt dit explicieter dan voor mannen. De ‘verderfelijke’ kant van seksualiteit wordt meestal aan vrouwen toegeschreven. Vrouwen zouden een voor mannen niet te weerstane seksuele kracht bezitten, waartegen mannen en de maatschappij als geheel beschermd moeten worden.

Is liefde te definiëren? Liefde wordt ervaren als onvoorspelbaar, ongrijpbaar, ontwrichtend en als gevaarlijk vuur (‘in vuur en vlam staan’). Liefde is een toestand die gepaard gaat met tal van heftige emoties.
Rood is de kleur van de liefde, maar waarom? Is rood gekoppeld aan een zintuiglijke ervaring en/of een emotie? Er zijn veel associaties met de kleur rood. Bij een heftige verliefdheid sta je in vuur en vlam; rode rozen schenk je aan je geliefde; je bloost (wordt rood) als je je geliefde tegenkomt. Marco Borsato zingt: rood, de kleur van passie.
De Franse filosoof en arts J. Ferrand beschrijft in de zeventiende eeuw dat in geval van verliefdheid het bloed rond het hart gaat koken en tengevolge hiervan zouden de vier levenssappen (bloed, slijm, zwarte en gele gal) verbrandden, waardoor er schadelijke afvalstoffen in het lichaam en ook in de hersenen kwamen. Dit verklaarde volgens hem het perverse en asociale gedrag van de verliefde persoon. Aderlaten werd destijds ook geadviseerd als therapie tegen verliefdheid, zodat het gedrag van de verliefde weer zou normaliseren.
Niet alleen kunstenaars proberen de liefde vorm te geven. De wetenschap (biologie, psychologie) heeft in toenemende mate belangstelling voor de liefde en probeert op allerlei manieren de liefde ‘in kaart’ te brengen.
De veranderingen die in het lichaam en de geest optreden bij verliefdheid (hartkloppingen, blozen, vlinders in je buik) worden tegenwoordig verklaard door een toename van de bloedstroom, met name naar de hersenen en de geslachtsorganen onder invloed van het autonome zenuwstelsel dat geactiveerd wordt door spanning of opwinding. Het lichaam verkeert hierdoor in een continue staat van opwinding en raakt ontregeld van de liefde. Beeldvormende technieken (MRI-scans) hebben aangetoond dat bij verliefde mensen en ook tijdens het orgasme bepaalde hersengebieden ‘oplichten’, dat wil zeggen dat er een toename is van de bloedstroom met een toename aan activiteit in die hersengebieden. ‘Romantische liefde’ laat andere gebieden aankleuren dan bijvoorbeeld lust.
Naast de toename van de bloedstroom spelen ook verschillende hormonen een complexe rol in de liefde. Het hormoon dopamine wordt in verband gebracht met lust en genot, het hormoon testosteron met seksuele activiteit, zowel bij mannen als vrouwen. Deze hormonen beïnvloeden elkaar wederzijds, roepen bepaalde emoties op en stimuleren gedrag.
De ongrijpbare kanten van de liefde lijken hiermee ten dele in de hersenen in kaart gebracht. Liefde is dus minder vluchtig dan gedacht werd...
Kortom, bloed en daarmee de kleur rood heeft veel met liefde te maken.

In de tentoonstelling Rood van de liefde kunt u zien hoe 22 Hengelose kunstenaars dit thema verbeeld hebben. Bij enkele kunstenaars dringt de erotiek zich op, het schilderij Fiona (van Mirjana Tomic) lijkt te illustreren wat ik beschreef over het oplichten van de hersengebieden en de toename van de bloedstroom in het lichaam (in de hersenen van de vrouw meer dan in die van de man?). En dat liefde van alle leeftijden maar niet tijdloos is laat Bert van Santen zien.

Bronnen:
Vrouw en Leve, Irene van Vliet e.a., 2005.
Why we love, the nature and chemistry of romantic love, Helen Fisher, 2004.
De ondraaglijke lichtheid van liefde, Ad Vingerhoets en Miranda van Tilburg, 2006.
De liefde, natuurlijk. Gedichten, Carlos Drummond de Andrade, vertaling August Willemsen, 2001.

juni 2007