• 
• Kunstenaars
• Tentoonstellingen

 

Aan deze thematentoonstelling 2021 nemen de volgende Hengelose (niet allen MHHK-exposanten) kunstenaars deel:
Willemina Bakkenes, Ebba van der Bijl, Irma Bruggeman, Johan Bruinenberg, John Brunink, Geke Buis, Talya Damhuis-Meller, Pier van Dijk, Onno Dirks, Wendy Fabels Kruse, Renata de Frankrijker, Noud van Galen, Ria Geerdink, Gerry Hesselman Bouwhuis, Erna ter Haar, Peter Hoogers, Martha Lucía Inagán, Rudi Klijnstra, Ricardo Liong-A-Kong, Hiske Loomans-de Sonnaville, Gerrie Lulof, Nanon Morsink, Gertie van Nuenen, Bert van Santen, Gonda Steffens, Tineke van Steijn, Árpád Szombathelyi, Fenneke ten Thij, Jannemiek Tukker, Esther de Vries, Anne Wind en W. Wohin.

Over de catalogus (klik om te lezen / sluiten)

Catharsis

Catharsis is afkomstig uit het Grieks en betekent reiniging of zuivering. Aristoteles was de eerste die het begrip catharsis als metafoor in zijn werken beschreef. Aristoteles achtte deze zuivering nuttig, zowel voor de ziel als voor het lichaam. Catharsis heeft zich gehandhaafd in de geneeskunde, religie, psychologie en psychiatrie. Deze reiniging of zuivering bestond natuurlijk al lang voordat het door Aristoteles benoemd werd.

Wat menselijke resten betreft zijn ons vanuit het stenen tijdperk alleen botten en schedels overgeleverd. Het is opvallend dat over de hele we­reld verspreid en van alle tijden er gaten in de schedels zijn gevonden. Geweld kwam veel voor, denk aan de sabeltandtijger en aan de jacht. Herstel van een ingeslagen schedel zou het begin kunnen zijn geweest van ingrepen aan het schedeldak. Het gebeurde ook om na de dood de hersenen te verwijderen, zoals op Nieuw Guinea gebruikelijk was.
Omdat bij sommige schedels de gaten gedeeltelijk zijn dichtgegroeid weten we dat trepanatie (= schedelboring) ook op levenden is uitgevoerd. Dat men deze ingreep overleefde is haast onvoorstelbaar.

Maar men kende toen waarschijnlijk al slaapverwekkende kruiden zoals mandragorawortel dat hyoscyamine bevat, cocabladeren en papaver. Mogelijk werd de wond bedekt met beschimmelde bladeren die zorgden voor de antibiotica. In een proefopstelling is met een vuurstenen beitel binnen een halfuur zo’n opening in het schedeldak gemaakt.


Wat is de reden om een trepanatie te doen? Ziekteverschijnselen zoals epileptische insulten, catalepsie (innemen van een houding tijdens zeer lange tijd zonder verschijnselen van moeheid) en Sint Vitusdans (onwillekeurige bewegingen en coördinatiestoornissen) zag men lang als het werk van kwade geesten die in het hoofd huizen. Na trepanatie konden deze kwade geesten door het gat in de schedel het hoofd verlaten. Purgeren is een andere vorm van catharsis. In Europa is het in de middeleeuwen veel voorkomend. Het is een reiniging van de darm door anaal ingebrachte laxantia. Meestal ging het om stoffelijke reiniging maar er is ook wel eens een duivel uitgedreven met sambal klysma’s. In de geneeskunde heeft deze catharsis zich nog lang gehandhaafd in de darmreiniging bij operatiepatiënten. In feite gebeurde het alleen maar routinematig. Tegenwoordig gebeurt darmspoeling alleen op indicatie bij speciale onderzoekingen en operaties en om medicijnen op de zieke plek in de darm te brengen.

In de twintigste eeuw ontstond uit de ideeën van de zenuwarts Sigmund Freud de psychoanalyse. In de psychoanalyse wordt getracht traumatische herinneringen uit het onderbewuste weer bewust te maken en te verwerken. Deze werkwijze heeft veel weg van catharsis.

In ons dagelijks leven vinden we nog steeds denkbeelden die dicht bij catharsis staan. Denk aan vasten, sapkuur, waterdag, en andere vormen van onthouding.

Is catharsis van alle tijden?

Erik Kummer
voormalig chirurg van het MST in Enschede